West Betuwe zoekt de balans

West Betuwe – De gemeenteraad sprak deze week met fruittelers, onderzoekers en gezondheidsinstanties over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de fruitteelt. Voor de telers zijn ze een noodzakelijk vangnet; voor bewoners overheerst de zorg over gezondheid en milieu. Het was een eerste oriënterend gesprek, waar ruim honderd mensen op afkwamen.

Eerst gaven vijf experts een inleiding. Daarna gingen zij in gesprek met raadsleden, fruittelers en andere inwoners van de gemeente.

Telers vragen vertrouwen

John Kusters van de Nederlandse Fruittelers Organisatie zette vijf prioriteiten neer: stabiel beleid, toegang tot middelen, innovatie, voldoende seizoenarbeiders en fatsoenlijke huisvesting. “Wordt mijn boomgaard aangevallen door ziekten of plagen, dan moet ik ingrijpen. Beschadigd fruit wil niemand kopen,” zei hij. Zijn boodschap aan de raad: “Wij hebben geen zwalkend beleid nodig, maar een heldere toekomstvisie.”

Ook Arjan van Toorn van het Proefcentrum Randwijk benadrukte dat chemie slechts het sluitstuk vormt. “Chemie is het vangnet,” zei hij. “Maar een boomgaard is geen veld sla. Je kunt niet na zes weken opnieuw beginnen.” Hij liet zien hoe telers investeren in robuuste rassen, natuurlijke vijanden en technieken die heel precies kunnen spuiten, zodat minder middel nodig is. Zijn oproep: “Leg geen bovenwettelijke regels op, geef ruimte voor innovatie.”

Onderzoek naar gevolgen gezondheid in kinderschoenen

RIVM-onderzoeker Jan Paul Zock benadrukte dat resten van middelen tot 250 meter van boomgaarden zijn aangetroffen, maar dat niet vaststaat of dit schadelijk is. “We kunnen alles steeds beter meten, maar dat betekent niet automatisch dat het gevaarlijk is.” Tegelijk gaf hij toe: “Onderzoek naar gezondheidseffecten staat nog in de kinderschoenen.” Vooral over de optelsom van meerdere middelen tegelijk, het zogenoemde cumulatieve effect, is nog te weinig bekend.

Annette Wesseling van de GGD Gelderland-Zuid wees op de risico’s. Fruittelers zelf lopen de grootste kans op ernstige ziekten als Parkinson en kanker. Maar ook omwonenden maken zich zorgen. “Er is veel onbekend, dus kies voor zo laag mogelijke blootstelling,”  Ze verwees naar de Gezondheidsraad, die minimaal vijftig meter afstand tussen boomgaarden en woningen adviseert. “Hoe groter de afstand, hoe beter.”

Effect op natuur

Paul van den Brink van Wageningen University schetste de ecologische kant. Bestrijdingsmiddelen komen in sloten en tasten het waterleven aan. “Bestrijdingsmiddelen zijn ontworpen om te doden, en dat zie je terug in ecosystemen.” Volgens hem daalt het gebruik per hectare, maar nieuwe middelen kunnen juist hardnekkiger zijn: Het systeem waarmee middelen worden getest en toegelaten is daar nog niet goed op ingericht.”

Het debat: zorgen en respect

Na de pauze ontstond een levendig gesprek. Raadsleden spraken hun zorgen uit. “Mensen fietsen langs een boomgaard en denken niet meer: wat een mooie appel. Ze vragen zich af: wat doet die wolk met mijn gezondheid?” Anderen vroegen zich af of de consument genoegen kan nemen met minder perfecte producten. “Kunnen we niet onderzoeken of mensen ook tevreden kunnen zijn met minder perfect fruit?”

Tegelijk was er erkenning voor de inspanningen van de sector. “Toen ik 30 jaar geleden nog fruitteler was, ging er veel fout. Nu gaat er ontzettend veel goed. Het moet beter en ze en doen er hun best voor.”

Dilemma

Tsja. Daar moet je dan als raad, teler en inwoner mee aan de slag. De sector innoveert razendsnel en er is nog niet veel bekend over de exacte gezondheidsrisico’s. Telers vragen om stabiel beleid en vertrouwen in de bestaande regels. Het RIVM wijst op onzekerheden in de wetenschap, de GGD dringt aan op voorzorg, en Wageningse onderzoekers wijzen op de impact op dieren en planten. Iemand vatte het kernachtig samen: “We willen onze inwoners beschermen, maar we zijn óók een fruitgemeente. Hoe vinden we de balans?”

Wordt vervolgd

Hoe streng moet de gemeente zijn? Strenger dan de wet voorschrijft, of vertrouwen op innovatie en bestaande regels? Het gesprek liet zien hoe ingewikkeld die keuze is. Wat zeker is: het onderwerp komt terug op de agenda van de raad. Wordt ongetwijfeld vervolgd.