“Reablement is een manier van werken waarmee hulpverleners ouderen helpen zelfredzaam te worden,” vertelde de presentator. Los van het woord reablement, stoorde ik mij vooral aan het woord zelfredzaam. Ik was niet de enige, iemand in het publiek merkte op: “Dat mensen dingen zelf moeten doen is prima, maar dat betekent niet dat ze er alleen voor staan.”

Zelfredzaamheid duikt overal op: in beleid, rapporten, gesprekken. Het is een hardnekkig ideaal. Het suggereert dat je alles zelf moet kunnen. Dat je losstaat van anderen. Dat hulp vragen een zwakte is. Het legt de verantwoordelijkheid volledig bij het individu, terwijl niemand op zichzelf leeft. Afhankelijkheid wordt gezien als iets negatiefs, terwijl het juist de kern is van samenleven.

Niemand is zelfredzaam, we bestaan in relaties, in netwerken van wederkerigheid. De één doet boodschappen voor een ander, een ander biedt een luisterend oor. Een professional ondersteunt waar nodig. Zelfs de meest zelfstandige mensen steunen op anderen, bewust of onbewust. Denk aan de bakker voor je brood, de buur voor een praatje, of de arts wanneer je ziek bent.“

Zelfredzaamheid is nu eenmaal het woord dat wij gebruiken. Het zit in ons systeem,” zei een beleidsmedewerker. “Het is er zo ingesleten, dat we er niet meer bij stil staan” Door woorden gedachteloos te blijven gebruiken, houden we bepaalde ideeën en ongelijkheden in stand. Taal is niet neutraal; het vormt hoe we kijken, denken en handelen.

Systemen zijn door mensen gemaakt, en mensen kunnen ze dus ook veranderen. Misschien is het tijd voor andere woorden. Woorden die ruimte geven aan verbondenheid, aan kwetsbaarheid, aan menselijkheid.

Degene die samen met mij moeite had met het woord zelfredzaamheid stelde voor: “Laten we gaan spreken over samenredzaamheid. Dat geeft beter weer waar we met elkaar naartoe willen.”

Joanne Bredero